معاونت تحریریه خبر پایگاه اطلاع رسانی دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، دیدگاه های معظم له را درباره آثار و اسرار غیبت امام زمان(عج) به شرح ذیل جمع آوری کرده است:

به گزارش پايگاه اطلاع رسانی استبصار، در مورد اصل قیام مهدى علیه السلام اخبار فراوانى از طریق شیعه و اهل سنت نقل شده كه در كتابهاى معروف هر دو فرقه ثبت است؛[۱]، [۲] اما درباره رمز وجودآن حضرت در حال غیبت نمى توان به عنوان یك سلسله دلایل قطعى در این مسأله اسرارآمیز، روى آنها تكیه کرد به خصوص اینكه گاه مى شود انسان مطالبى را درك مى كند ولى در بیان، به طور كامل نمى گنجد.[۳] با همۀ این تفاسیر که ما به عدم اطلاع كامل از سر حقیقى غیبت امام زمان(عج)اذعان می کنیم، لیکن می توان وجوهى را ذكر کرد تا حدود قابل توجهى از تا اسرار این مسأله تبیین شود.[۴]

مفهوم غیبت امام زمان عج الله تعالی فرجه الشریف

نخست باید توجّه نمود كه غیبت امام(عج) از دیدگان ما به این معنا نیست كه او در جهان دیگرى جز این جهان زندگى مى كند و یا وجود جسمانى او به وجود ناپیدایى مانند امواج «اثر» تبدیل گردیده است؛ بلكه معنا غیبت امام (عج) این است كه او در میان مردم زندگى مى كند و مردم وى را مى بینند ولى نمى شناسند و از یك زندگى طبیعى برخوردار است.[۵]

اسرار غیبت امام زمان(عج) و جنبش پرسش گرایی فطری

در وهلۀ نخست باید به سوالات متعدد در زمینۀ غیبت طولانی آن حضرت اشاره کرد، پرسش هایی از این قبیل که چرا مهدى(عج) ظهور نمى كند با این كه فساد و ظلم بقدر كافى وجود دارد؟چرا با قیام خود جهان را در مسیر عدل و داد قرار نمى دهد؟آخر تا كى باید نشست و شاهد صحنه هاى ظلم و خونریزى و بیدادگرى مشتى تبهكار و از خدا بى خبر باشیم؟چرا این قدر غیبتش به طول انجامیده است؟[۶] او در حقیقت انتظار چه چیزى را، مى كشد؟و بالاخره سرّ این غیبت طولانى چیست؟[۷] طرح مسأله تأخیر ظهور ،مطلبى است كه همه معتقدان به ظهور آن مصلح جهانى باید به آن بیندیشند كه چراآن ظهور بزرگ به وقوع نمى پیوندد؟[۸] چرا آن حضرت قیام نمى كند و دنیاى تشنه را با جام عدالت و دادگرى خویش سیراب نمى سازد؟[۹]

آمادگی و پذیرش جهانی؛ تحقق چشم انداز ظهور حضرت مهدی(عج)

بی تردید براى تحقّق یك انقلاب همه جانبه در سطح جهان تنها وجود یك رهبر شایسته انقلابى كافى نیست بلكه آمادگى عمومى نیز لازم است؛[۱۰]زیرا برنامه قیام مهدى(عج)، همانند برنامه قیام همه پیامبران الهى، از راه بهره گیرى از وسائل و اسباب طبیعى انجام مى گیرد، و هیچ گاه اعجاز اساس آن را تشكیل نمى دهد؛ بلکه معجزات جنبه استثنایى دارند و در روند برنامه هاى اصلاحى رهبر آسمانى جز در موارد استثنائى دخالت نخواهند داشت.[۱۱]

بنابراین، اجراى طرح حكومت حقّ و عدالت در سطح جهانى، باید با استفاده از سلاح روز، تربیت افراد لایق، مشورتهاى لازم، طرح نقشه هاى مؤثّر، تاكتیكهاى نظامى حساب شده، و خلاصه، فراهم ساختن هرگونه امكان مادّى و معنوى به عنوان مهمترین عوامل در پیشبرد اهداف ظهور حضرت حجت(عج)؛ تحقق یابد.[۱۲]

به تعبیر دیگر، مهدى علیه السلام آئین و مذهب جدیدى با خود نمى آورد بلكه او طرح هاى انقلابى اجرا نشده الهى را به مورد اجرا مى گذارد؛رسالت او تنها ابلاغ و انذار و تعلیم و تربیت و توصیه و تذكّر نیست؛ بلکه رسالت آن حضرت اجراى همه اصولى است كه به ظلم و ستم و تبعیض، در سایه حكومت علم و ایمان پایان مى بخشد، و مسلّماً اجراى این طرح بدون آمادگى یا آمادگی ها ممكن نیست.[۱۳] با توجّه به به این مهم، روشن مى شود كه چرا مى گوییم هنوز وجود این آمادگى مسلّم نیست؛ چه اینكه، حدّ اقل چند نوع آمادگى براى این كار لازم است.[۱۴]

ارتقای فکری و فرهنگی جوامع بشری؛ مهمترین حکمت در اصل غیبت امام زمان(عج)

بدیهی است مردم جهان باید به قدر كافى تلخى وضع نابسامان و بى عدالتی ها را درك كنند.مردم جهان باید نارسائى و ضعف قوانین بشرى را براى اجراى عدالت اجتماعى لمس كنند.[۱۵] مردم جهان باید این حقیقت را بیابند كه تنها در سایه اصول و پیوندهاى مادّى و ضمانت اجرایى موجود و مقرّرات خود ساخته انسان ها مشكل جهان حل نمى شود؛ بلكه مشكلات هر روز متراكم تر و به گونه كلاف سردرگمى پیچیده تر مى گردد.[۱۶] مردم جهان باید احساس كنند كه بحران هاى كنونى زاییده نظامات كنونى است؛ و این نظامات از حلّ بحران ها سرانجام عاجزند.[۱۷]

مردم جهان باید درك كنند كه براى وصول به این هدف بزرگ، اصول و نظاماتى تازه لازم است كه متّكى به ارزشهاى انسانى و ایمان و عواطف بشرى و اخلاق باشد، نه تنها اصول خشك و بى روح و نارسایى مادّى.[۱۸] مردم جهان باید به این حد از رشد اجتماعى برسند كه دریابند پیشرفت تكنولوژى الزاماً به مفهوم پیشرفت بشریّت و تأمین [۱۹]خوشبختى انسانها نیست؛ بلكه تكنولوژى پیشرفته تنها در صورتى ضامن نیكبختى و سعادت است كه زیر چتر یك سلسله اصول معنوى و انسانى استقرار یابد و الّا همان گونه كه بارها دیده ایم بلا آفرین خواهد بود و مایه ویرانگرى است.[۲۰]

مردم جهان باید دریابند صنایع اگر به صورت بتى درآیند بر حجم مشكلات كنونى افزوده خواهد شد و به ابعاد ویرانى و ضایعات جنگها وسعت مى بخشد؛ بلكه باید به شكل ابزارى درآیند تحت كنترل انسانهاى شایسته.[۲۱] لذا هرگاه مردم جهان از نظر رشد فكرى و كمالات روحى به حدى برسند كه بتوانند ارزش وجود امام علیه السلام را درك نمایند و شایسته رهبرى او گردند، در این صورت امام (عج) بدون هیچ قید و شرطى ظهور نموده و از پس پرده غیبت بیرون مى آید.[۲۲]

تعلیم و تربیت تدریجی ؛بستر ساز قانون عرضه و تقاضا در جوامع بشری

بی تردید مردم جهان باید تشنه شوند و تا تشنه نشوند به سراغ چشمه هاى آب نمى روند.[۲۳]به تعبیر دیگر، تا در مردم جهان تقاضائى نباشد، عرضه هر نوع برنامه اصلاحى، مفید و مؤثّر نخواهد بود؛ كه قانون «عرضه و تقاضا» بیش از آنچه در مسائل اقتصادى مورد توجّه است در مسائل اجتماعى باید مورد توجّه قرار گیرد.[۲۴]

حال این پرسش مطرح می شود كه حالت عطش و تقاضا را چه عاملى باید ایجاد كند؟، در پاسخ مى گوییم؛ قسمتى از آن نیازمند گذشت زمان است ، امّا قسمت دیگر منوط به تعلیم و تربیت است؛ لذا باید با رستاخیز فكرى كه از طرف اندیشمندان با ایمان و آگاهان مسئول جامعه به وجود مى آید، اصل ظهور عملى شود.[۲۵]

البتّه گذشته زمان و شكست قوانین مادّى و پدید آمدن بن بست هاى جهانى و كشیده شدن بشریّت بر لب پرتگاه جنگ، مردم جهان را خسته خواهد كرد و آنان را به این حقیقت واقف خواهد ساخت كه اصول قوانین مادّى و سازمان هاى به اصطلاح بین المللى، نه تنها نمى توانند مشكلات زندگى را حل كنند و عدالت را در جهان حكمفرما سازند، بلكه همین خستگى و یأس، مردم دنیا را براى پذیرش یك انقلاب بنیادى مهیّا و آماده مى سازد و مى دانیم كه این موضوع نیاز به گذشت زمان دارد تا تجربه هاى تلخ زندگى ثابت كند كه تمام نظامات مادّى و سازمان هاى بشرى در اجراى اصول عدالت و احقاق حق و برقرارى امنیّت و آرامش، عاجز و ناتوان مى باشند و سرانجام بر اثر یأس و نومیدى، این تقاضا در مردم گیتى براى تحقّق چنان آرمان الهى پدید آید و زمینه براى عرضه یك انقلاب جهانى به وسیله یك مرد الهى و آسمانى از هر نظر مساعد گردد.[۲۶]

در کنار این امر، اندیشمندان نیز باید در جوامع بشری با برنامه هاى انسان سازى خود، حدّ اقل این آگاهى را به مردم جهان بدهند كه با این اصول و قوانین و روشهایى كه در دست دارند مشكلات اساسى حل نخواهد شد؛ و به هر حال، این مقوله نیازمند به زمان است،[۲۷] متأسفانه هنوز دنیا آماده پذیرش چنان حكومتى نشده است و به محض آمادگى، قیام او قطعى است.[۲۸]

سیر تکاملی در علوم و فرهنگ هاى انسانى، شاخصۀ پیشرفت گرایی در شاکلۀ فلسفۀ غیبت مهدوی

آزمونهاى انسانى الهى، به معنى پرورش استعدادها و آشكار ساختن شایستگی ها و جدا شدن صفوف از یكدیگر است.و به تعبیر دیگر، هدف، تربیت و تكامل یا ایجاد آمادگى است؛ زیرا احاطه علمى خداوند نسبت به همه چیز هر گونه هدف آگاهى طلبى را از آزمونهاى الهى سلب مى كند.[۲۹] حال  گردآورى تمام مردم جهان در زیر یك پرچم، كوتاه ساختن دست زورمندان و قلدران در همه جا، گستردن تعلیم و تربیت در آخرین حدّ امكان در همه سطوح، تفهیم كامل این مسأله است كه اختلاف زبان، و نژاد، و منطقه جغرافیایى و مانند آنها، دلیل بر این نیست كه مردم جهان نتوانند همانند برادران، در یك خانواده زندگى كنند؛ و در صلح و برادرى و عدالت زیست نمایند.[۳۰]

هم چنین فراهم ساختن یك اقتصاد سالم و كافى براى همه انسانها، نیاز به رشد فرهنگى و بالا رفتن سطح دانش بشرى از یك سو، و تكامل وسائل صنعتى از سوى دیگر دارد؛ وسائلى كه بتواند پیوند سریع و نزدیك و دائمى میان تمام نقاط جهان بر قرار سازد، كه آن هم بدون گذشت زمان ممكن نیست.[۳۱]

حال چگونه ممكن است یك حكومت به وضع همه جهان رسیدگى كند اگر ارتباطات به كندى صورت گیرد؟ به راستی چگونه مى توان با وسائلى كه فرستادن یك پیام با آن به نقاط دور افتاده جهان یك یا چند سال وقت لازم دارد دنیا را اداره كرد؟.[۳۲] لذا چنین حكومتى نیاز به وجود وسایل كامل ارتباط جمعى دارد تا در پرتو آن بتواند مقرّرات و احكام و اصول انسانى را از طرق مختلف در مدّت كوتاهى به مردم جهان اعلام كند. این موضوع بدون تكامل صنایع انسانى و گذشت زمان نیز انجام نمى گیرد.[۳۳]

بدین ترتیب براى برقرار ساختن یك حكومت جهانى، براساس عدل و داد، نیاز فراوانى به پیشرفت علوم و دانش ها و فرهنگ هاى اجتماعى و مردمى است كه آن نیز بدون پیشرفت فكرى و گذشت زمان ممكن و میسّر نمى گردد.[۳۴] از این جهت برقرارى حكومت جهانى كه در سراسر جهان، عدل و داد و قانون حكومت كند و همه مردم جهان از كلّیّه مزایاى فردى و اجتماعى اسلام بهره مند گردند بدون وجود یك فرهنگ پیشرفته در كلیه شؤون بشرى امكان پذیر نیست و هرگز بدون یك فرهنگ كامل، جامه عمل به خود نمى پوشد. این نیز احتیاج به گذشت زمان دارد.[۳۵]

اینچنین است که  از برخی روایات كه شكل زندگى مردم جهان را در عصر قیام مهدى علیه السلام ترسیم مى كند استفاده مى شود كه پیشرفت تكنولوژى و صنعت مخصوصاً صنایع حمل و نقل و ارتباطى در آن عصر چنان خواهد بود كه قارّه هاى بزرگ جهان عملًا به صورت چند شهر نزدیك به هم در مى آیند؛ و شرق و غرب حتّى حكم یك خانه را پیدا مى كند؛ مشكل زمان و مكان بكلّى حل خواهد شد.[۳۶] البتّه ممكن است قسمتى از این امور در پرتو یك جهش و انقلاب صنعتى در آن عصر صورت گیرد، ولى بالاخره یك نوع آمادگى علمى و به عنوان زمینه تکاملی باید در آستانه چنان عصرى وجود داشته باشد.[۳۷]

پرورش نیروی انسانی و  انقلابى

بی شک پیشبرد اهداف و پى ریزى انقلاب مهدوی به یك نیروى فعّال و سازنده انسانى نیاز دارد،[۳۸] از این رو لازم است گروهى هر چند در اقلّیّت باشند در این جهان پرورش یابند كه هسته اصلى ارتش انقلابى آن مصلح بزرگ را تشكیل دهند.[۳۹] باید در میان این جهنّم سوزان، گلهائى برُویَد تا مقدّمه گلستانى گردد؛ باید در این شوره زار نهالهایى تربیت شوند تا پیام آور بهار براى دگران باشند.[۴۰]

باید افرادى فوق العاده آگاه، شجاع، دلسوز؛ فداكار و جانباز براى این كار تربیت شوند هرچند نسلهایى براى این منظور یكى پس از دیگرى بگذرند تا ذخایر اصلى آشكار گردد و عناصر اصلى انقلاب فراهم شود، و این نیز زمان مى خواهد.[۴۱]

اگر در برخى از روایات مى خوانیم كه فلسفه طولانى شدن غیبت امام زمان، همان امتحان و آزمایش مردم است، ممكن است ناظر به همین قسمت باشد؛ زیرا امتحان و آزمایش در منطق اسلام نه به معنا آزمون هاى معمولى و كشف امور پنهانى است؛ بلكه مقصود از آن پرورش روحیّات پاك و پدید آوردن حدّاكثر ورزیدگى در افراد مى باشد.[۴۲]

سخن آخر

در خاتمه باید گفت آثار و اسرار غیبت طولانى امام زمان(عج) نشان می دهد تحقق جهات چند گانه در این نگاشته، نیاز به این دارد كه زمان قابل ملاحظه اى بگذرد و جهان از بسیارى از جهات پیش برود؛ و آمادگى روحى و فكرى براى پذیرش حكومت جهانى بر اساس حقّ و عدالت در مردم پدید آید؛ آن گاه این برنامه با وسایل و امكانات خاصّى در سطح جهانى به وسیله حضرت مهدى (عج) پیاده گردد.[۴۳]

منابع:

[۱] براى اطلاع بیشتر،ر.ک: منتخب الاثر فى الامام الثانى عشر علیهم السلام / نوید امن و امان؛ اصالت مهدویت / غایة المأمول/ اصالةالمهدویة فى الاسلام/ الامام المهدى عند اهل السنة/ كشف الاسناد /معجم الاحادیث الامام المهدى علیه السلام.
[۲] آیین ما (اصل الشیعة) ؛ ص۱۶۶.
[۳] جنة المأوى، ص ۱۹۵ به بعد.
[۴] همان.
[۵] پاسخ به پرسشهاى مذهبى، ص: ۲۲۳.
[۶] حكومت جهانى مهدى (عج) ؛ ص۲۱۱.
[۷] همان.
[۸] همان؛ ص ۲۱۲.
[۹] همان.
[۱۰] همان.
[۱۱] همان.
[۱۲] همان.
[۱۳] همان؛ ص۲۱۳.
[۱۴] همان؛ ص۲۱۴.
[۱۵] همان.
[۱۶] همان.
[۱۷] همان.
[۱۸] همان.
[۱۹] همان.
[۲۰] همان؛ ص ۲۱۵.
[۲۱] همان.
[۲۲] پاسخ به پرسشهاى مذهبى ؛ ص۲۱۰.
[۲۳] حكومت جهانى مهدى (عج)، ص: ۲۱۵.
[۲۴] همان.
[۲۵] همان.
[۲۶]  یكى از نشانه هاى روشن قیام امام زمان(عج) كه احادیث اسلامى همگى بر آن اتّفاق دارند این است كه سراسر اجتماع بشرى را جور و ستم و تعدّى و بیدادگرى فرا مى گیرد و ابرهاى یأس و نومیدى زندگى جامعه انسانى را تیره مى سازد و در حقیقت فشار ظلم و تعدّى آن چنان بر دوش آنان سنگینى مى كند كه انسان را براى پذیرش انقلاب دیگر، انقلابى عمیق و بنیادى به دست توانا و نیرومند یك مرد الهى آماده مى سازد.
[۲۷] حكومت جهانى مهدى (عج)؛ ص ۲۱۶.
[۲۸] همان؛ ص ۲۱۲.
[۲۹] همان؛ ص ۲۱۸.
[۳۰] همان؛ص ۲۱۶.
[۳۱] همان.
[۳۲] همان.
[۳۳] پاسخ به پرسشهاى مذهبى، ص: ۲۲۶.
[۳۴] همان؛ ص ۲۲۵.
[۳۵] همان.
[۳۶] همان؛ ص ۲۱۷.
[۳۷] همان.
[۳۸] همان ؛ ص۲۲۶.
[۳۹] همان.
[۴۰] همان.
[۴۱] همان.
[۴۲]  تمام آزمون هاى الهى كه درباره پیامبران و اولیاى وى انجام مى گیرد براى همین منظور است. اگر خدا ابراهیم(ع) را با تكالیف و وظایف سنگینى آزمود، چنان كه مى فرماید: « وَ اذِ ابْتَلَى ابْراهِیمَ رَبَّهُ بِكَلِمَاتٍ فَاتَمَّهُنَّ»؛( سوره بقره، آیه ۱۲۴) براى همین هدف بوده است تا این رادمرد الهى به قدرى در كوران حوادث قرار گیرد تا در صلابت و استقامت به صورت فولاد آب دیده در آید.
[۴۳] پاسخ به پرسشهاى مذهبى، ص: ۲۲۶.

استبصار www.estebsar.ir

تلگرام t.me/estebsar_ir