شیعه در اسلام

تاریخ ارسال: ۱۳۹۹-۱۲-۰۱ در عقائد, معارف اسلامی ۰

شیعه امامیه، قدیمی‌ترین و با سابقه‌ترین مذهب در میان مذاهب اسلامی به‌شمار می‌رود که ریشه آن به صدر اسلام و زمان حیات پیامبراکرم(صلی‌الله تعالی علیه و آله) باز می‌گردد.

شیعه در لغت

شیعه در لغت به دو معنا به‌کار رفته است؛ یکی به معنای موافقت و هماهنگی در روش بی‌آنکه یکی تابع دیگری باشد.[۲] و روشن است که حضرت ابراهیم از پیامبران صاحب شریعت بوده و پیرو شریعت نوح نبوده است، بلکه روش او در توحید هماهنگ با روش نوح بوده است.

دوم به معنای یاری رساندن، اطاعت پذیری و پیروی کردن از دیگری است. چنانکه در قرآن کریم در مورد فردی قبطی که از هواداران و پیروان حضرت موسی بود فرموده است: «فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ»[۳] آن کس که از دوستان و هواخواهان موسی بود، علیه کسی که از دشمنان او بود از وی یاری خواست.

از دو معنای یادشده معنای دوم شناخته شده تر و معروف تر است و هرگاه قرینه ای در میان نباشد، همین معنا اراده خواهد شد؛ چنان که در کتب لغت و تفسیر نیز آمده است که «شيعه گروهي هستند كه بر يك امر متفق و مجتمع هستند و هر گروهي كه بر يك امر اجتماع كنند، آنها شيعه هستند.»[۴]

شیعه در اصطلاح

امامیه یا شیعه اثنی‌عشریه در اصطلاح به کسانی گفته می‌شود که گذشته از اعتقاد به امامت و خلافت بلافصل علی(علیه‌السلام)، پس از او حسن بن علی(علیه‌السلام) و حسین بن علی(علیه‌السلام) و نُه فرزند حسین(علیه‌السلام) را که آخرین آن‌ها امام مهدی، امام قائم و غائب از دیده‌ها است، به امامت می‌پذیرند.[۵]

شیعه امامت را منصبی الهی دانسته و معتقد است که انتخاب امام به وسیله نص و از جانب خداوند صورت می‌گیرد. در این میان پیامبر گرامی اسلام نیز به پیروی از سنّت الهی که در میان انبیای گذشته نیز وجود داشته به دستور خداوند امامان و اوصیای بعد از خود را معرفی کرده است. این بزرگواران هم در زمینه مرجعیّت دینی و در بخش ولایت، حاکمیّت و رهبری جامعه، امام و مقتدای مردم پس از رسول‌خدا(صلی‌الله تعالی علیه) هستند.

پیدایش تشیع

فرق اسلامی چون معتزله، اشاعره، خوارج و مرجئه، غالباً در واکنش به حوادث اعتقادی و سیاسی برخی دوره‌ها به صورت انفعالی پیدا می‌شدند ولی پیدایش شیعه این گونه نبوده است. جانشینان پیامبر از زمان خود حضرت، دست‌کم برای عده‌ای از اصحاب مشخص بودند که از علوم و آثار پیامبر بهره خاص گرفته بودند و این علوم و اسرار، سینه به سینه در آنها انتقال پیدا کرده بود، ولی به جهت اختناق موجود در بعضی دوره‌ها فرصت بروز و ظهور به صورت گروهی منسجم را نیافتند تا اینکه امام باقر و امام صادق (علیه‌السلام) با اندک فرصتی که یافتند توانستند تا حدودی معارف مکتب اهل‌بیت (علیه‌السلام) را در جامعه نشر دهند.

رافضی

يكى از مفاهيم و اصطلاحاتى كه معمولاً مخالفان تشيع به انگيزه نكوهش شيعه به كار مى‌برند، کلمه «رافضی» و «رافضه» است.

رافضي از ريشه «رفض» به معناى ترك و رهاكردن فرد يا چيزى است. درباره تاريخ و منشأ پيدايش اين اصطلاح گفته شده: «اين لقب را زيدبن على بن الحسين(علیه‌السلام) بر شيعيان كوفه كه با او بيعت كرده بودند، و سپس بيعت خود را شکسته و از يارى او دست كشيدند، اطلاق كرده است؛ زيرا آنان نظر او را درباره شیخین جويا شدند، و او از آن دو به نيكى يادكرد و تبرّى نجست! در نتيجه شيعيان كوفه او را رها كردند و بدين جهت «رافضه» ناميده شدند.»[۶]

اين نظريه قابل مناقشه است؛ زيرا مورّخان معتبر آن جا كه درباره ی قيام زيد بن على و شهادت وى سخن گفته‌اند، چنين مطلبى را بيان نكرده اند، آنان فقط از اين كه كوفيان او را تنها گذاشته اند و به بيعت با او وفادار نماندند، ياد كرده اند. اين روش كوفيان پيش از اين شناخته شده بود، چنان كه در مورد جدّش إمام حسين (علیه‌السلام) چنين كردند.[۷]

ظاهراً عنوان رافضه اصطلاحى سياسى بوده كه حتّى قبل از ولادت زيد بن على بن الحسين بين مردم رايج بوده است. اين اصطلاح بر كسى اطلاق مى‌شد كه معتقد به مشروعيّت نظام سياسى حاكم نبوده است. لذا مشاهده مى‌كنيم كه حاکمان بنی‌اميه وخلفای بني‌العباس مخالفين خود را که عموماً شيعه هستند، متّصف به رفض كرده و آنان را سزاوار شكنجه و قتل مى‌دانستند.

برخی از دانشمندان علم رجال اهل‌سنت، در تضعيف رجال سند برخی روايات، نسبت رافضی به آنان مي‌دهند، و معتقدند رافضيان، صحابه رسول خدا (ص) را ناسزا مي گويند و روايات ساخته و مصنوع خود را به راويان موثق نسبت مي‌دهند.[۸]

در مقابل کلمه رافضی، ناصبي قرار دارد. و به کسی گفته مي شود که به اهل‌بيت (ع) کينه و دشمنی می ورزد، گرچه آن را آشکار نسازد.[۹]

تشیع و ایرانیان

برخی از مستشرقان معتقدند که مذهب شیعه توسط ایرانیان پایه‌گذاری شده است و ریشه در کتاب و سنت ندارد!!

علاقه و احترام ویژه ایرانیان نسبت به اهل بیت و امامان شیعه مسئله‌ای بسیار بدیهی است، اما نباید آن را منشاء پیدایش تشیع قلمداد کرد؛ چرا که شیعه اعتقاد به وصایت و امامت حضرت علی و فرزندانش را طبق روایات معتبر و متواتر از پیامبر اسلام گرفته است و پیش از ورود اسلام به ایران، شیعیان بسیاری در سرزمین‌های عربی حجاز، عراق و یمن زندگی می‌کردند. از این رو نمی‌توان منشاء تشیع را مردم و فرهنگ ایرانی دانست.

شواهد تاریخی نشان می دهد که ایرانیان در آغاز که آیین اسلام را برگزیدند بیشتر پیرو مذهب اهل سنت بودند و تا پیش از دولت صفوی که تشیع به عنوان مذهب رسمی ایران اعلام گردید، بسیاری از مناطق ایران سنی مذهب بودند و در اصل، تشیع ایرانیان به دست شیعیان عرب بنیاد نهاده شد.

بسیاری از شیعیان عرب که از ظلم و ستم حکومت های اموی و عباسی به سرزمین‌های فارس، خراسان و دیگر سرزمین ها مهاجرت کرده بودند، مذهب شیعه را در ایران منتشر ساختند.[۱۰]

ادامه دارد …

[۱]. کل من وافق غیره فی طریقته فهو من شیعته تقدم او تاخر. المیزان: ج ۱۷، ص ۱۴۷.

[۲]. سوره صافات: آیه ۸۳.

[۳]. سوره قصص: آیه ۱۵.

[۴]. صحاح اللغه: ج ۳، ص۱۵۶ ؛ تاج العروس: ج۵، ص۴۰۵ ؛ لسان العرب: ج۸، ص۱۸۸.

[۵]. الملل و النحل: ج۱، ص۱۶۹ ؛ فرق الشیعه: ص۱۰۸ ؛ اوائل المقالات: ص۴.

[۶]. رجوع شود به: مقالات الاسلاميين: ج ۱، ص ۱۳۷.

[۷]. أعيان الشيعه: ج ۱، ص ۲۱.

[۸]. الغارات: ج۱، ص ۴۲.

[۹]. مسالک الافهام: ج ۷، ص ۴۰۴.

[۱۰]. شیعه شناسی، علی ربانی گلپایگانی: ص۳۱.

پایگاه اطلاع‌رسانی استبصار www.Estebsar.ir